تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل در چیست؟ در دنیای کسب‌وکار، مفاهیم متعددی برای طراحی، مدیریت و هدایت فعالیت‌های اقتصادی مطرح می‌شوند که هر کدام نقش و جایگاه ویژه‌ای دارند. در میان این مفاهیم، دو اصطلاح بیزینس پلن و بیزینس مدل از پرکاربردترین و در عین حال گاه گیج کننده‌ترین اصطلاحات هستند. بسیاری از کارآفرینان تازه‌کار این دو را معادل یکدیگر می‌دانند، در حالی که تفاوت‌های بنیادینی میان آن‌ها وجود دارد و درک درست تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل می‌تواند مسیر یک ایده یا کسب‌وکار را دگرگون کند.
تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل
بیزینس پلن بیشتر روی برنامه‌ریزی مکتوب، استراتژی ورود به بازار و تأمین منابع مالی تمرکز دارد. در آن، پیش‌بینی مالی، تحلیل بازار و برنامه‌های عملیاتی به‌وضوح مشخص می‌شوند. انواع بیزینس پلن بسته به هدف، می‌تواند برای جذب سرمایه‌گذار، مدیریت داخلی یا توسعه کسب‌وکار طراحی شود.
در مقابل، بیزینس مدل نشان می‌دهد که شرکت چگونه ارزش خلق کرده، آن را به مشتری منتقل می‌کند و در نهایت درآمد کسب می‌کند. این مدل به شناسایی منابع درآمدی، کانال‌های فروش و ارزش پیشنهادی می‌پردازد. اهمیت بیزینس پلن در راه اندازی کسب و کار در این است که مسیر اجرای بیزینس مدل را مشخص و قابل اندازه‌گیری می‌سازد.
یکی از مهم‌ترین تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل این است که بیزینس پلن به جزئیات عملیاتی ورود به بازار می‌پردازد، در حالی که بیزینس مدل بیشتر بر تصویر کلی ارزش‌آفرینی متمرکز است. به طور مثال، بیزینس پلن مشخص می‌کند از چه روش‌هایی برای جذب مشتری استفاده می‌شود. در این مسیر ابزارهایی مانند قیف فروش کمک می‌کنند تا مشتری بالقوه به خریدار واقعی تبدیل شود.
بیزینس پلن معمولاً برای ارائه به بانک‌ها، سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری استفاده می‌شود، در حالی که بیزینس مدل بیشتر به عنوان نقشه ذهنی تیم مدیریتی کاربرد دارد. تفاوت دیگر در میزان جزئیات است؛ بیزینس پلن پرجزئیات و پیش‌بینی‌محور است اما بیزینس مدل خلاصه‌تر و تصویری می‌باشد. استفاده از رویکردهای نوین مانند بازاریابی عصبی می‌تواند هر دو را در فهم بهتر رفتار مشتری تقویت کند.
بوم کسب و کار بیزینس مدل است؟
بله بوم کسب و کار در واقع یک ابزار تصویری برای نمایش بیزینس مدل است. این بوم شامل ۹ بخش اصلی مانند ارزش پیشنهادی، بخش‌های مشتریان، کانال‌های توزیع، جریان‌های درآمدی و ساختار هزینه‌ها می‌باشد که هر کدام به شکل ساده و خلاصه در یک جدول مشخص می‌شوند. هدف بوم کسب و کار این است که مدل کسب‌وکار یک شرکت را به‌صورت فشرده و قابل‌فهم روی یک صفحه نشان دهد تا هم تیم داخلی و هم سرمایه‌گذاران بتوانند آن را بهتر درک کنند.
به عبارت دیگر تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل در این است که بیزینس مدل مفهومی کلی و توصیفی از نحوه ایجاد، ارائه و دریافت ارزش در یک سازمان است، در حالی که بوم کسب و کار ابزاری کاربردی برای ترسیم و تحلیل همین مدل محسوب می‌شود. پس می‌توان گفت بوم کسب و کار یک روش استاندارد و کاربردی برای طراحی و نمایش بیزینس مدل است و به مدیران کمک می‌کند تا با نگاهی دقیق‌تر به اجزای کسب و کار، تصمیمات استراتژیک بهتری بگیرند.
نحوه تکمیل بخش‌های بیزینس مدل با مثال
بخش بندی مشتریان (Customer Segments)
این بخش مشخص می‌کند مشتریان اصلی کسب‌وکار چه کسانی هستند.
مثال: یک اپلیکیشن سفارش غذای آنلاین مشتریان خود را به دو بخش تقسیم می‌کند: ۱. افراد شاغل که زمان کمی برای پخت غذا دارند، ۲. دانشجویان به دنبال گزینه‌های ارزان.
ارزش پیشنهادی (Value Propositions)
مزیت منحصربه‌فردی که کسب‌وکار برای مشتری خلق می‌کند.
مثال: همان اپلیکیشن سفارش غذا، ارزش پیشنهادی‌اش تحویل سریع غذاهای متنوع با قیمت مناسب است.
کانال‌ها (Channels)
راه‌هایی که کسب‌وکار از طریق آن به مشتری می‌رسد.
مثال: اپلیکیشن موبایل، وب سایت رسمی و همکاری با رستوران‌ها برای معرفی و تبلیغات.
ارتباط با مشتریان (Customer Relationships)
نوع رابطه‌ای که با مشتریان ایجاد و حفظ می‌شود.
مثال: پشتیبانی ۲۴ ساعته آنلاین، ارائه تخفیف به مشتری وفادار و ارسال پیامک برای یادآوری سفارش.
جریان درآمدی (Revenue Streams)
روش‌هایی که کسب‌وکار از طریق آن درآمد کسب می‌کند.
مثال: کارمزد از هر سفارش رستوران‌ها، تبلیغات در اپلیکیشن و فروش اشتراک ویژه برای مشتریانی که خواهان تخفیف‌های ماهانه هستند.
منابع کلیدی (Key Resources)
دارایی‌ها و منابع اصلی که برای اجرای مدل کسب‌وکار لازم‌اند.
مثال: اپلیکیشن اختصاصی، تیم توسعه نرم‌افزار، تیم بازاریابی و برندینگ، و دیتابیس رستوران‌ها.
فعالیت‌های کلیدی (Key Activities)
مهم‌ترین فعالیت‌هایی که شرکت باید انجام دهد.
مثال: توسعه و به‌روزرسانی اپلیکیشن، مذاکره با رستوران‌های جدید، بازاریابی آنلاین و مدیریت سیستم پشتیبانی مشتری.
شرکای کلیدی (Key Partnerships)
همکاری‌هایی که به کسب‌وکار برای موفقیت کمک می‌کنند.
مثال: رستوران‌ها به‌عنوان شرکای اصلی، شرکت‌های پیک موتوری برای تحویل غذا و بانک‌ها برای پرداخت آنلاین.
ساختار هزینه (Cost Structure)
هزینه‌های اصلی برای اجرای مدل کسب‌وکار.
مثال: هزینه توسعه و نگهداری اپلیکیشن، حقوق تیم فنی و پشتیبانی، تبلیغات و بازاریابی دیجیتال، قرارداد با پیک‌ها.
سخن پایانی
تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل در این است که اولی بیشتر بر جزئیات انواع چارت سازمانی، شرکت‌ها و… در اجرای، برنامه‌ریزی مالی و استراتژی ورود به بازار تمرکز دارد، در حالی که دومی به چگونگی خلق و ارائه ارزش به مشتری می‌پردازد. به طور خلاصه می‌توان گفت بیزینس پلن نقشه راه دقیق کسب‌وکار است و بیزینس مدل نمایی کلی از ارزش‌آفرینی محسوب می‌شود. درک درست این تفاوت‌ها به کارآفرینان کمک می‌کند تا مسیر موفقیت خود را روشن‌تر ببینند.
همچنین، تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل در میزان جزئیات و کاربرد آن‌هاست؛ بیزینس پلن برای جذب سرمایه‌گذار و ارائه به نهادهای مالی ضروری است، اما بیزینس مدل بیشتر ابزار مدیریتی و راهبردی داخلی محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، پلن مسیر اجرا را ترسیم می‌کند و مدل چارچوب ارزش‌آفرینی را نشان می‌دهد. این تمایز به صاحبان کسب‌وکار کمک می‌کند تصمیمات عملی و استراتژیک بهتری بگیرند.
